Gmina ogłosiła postępowanie przetargowe na wybór Rady Ekspertów, która odegra kluczową rolę w przygotowaniu działań badawczych na terenie po dawnych Zakładach Chemicznych „Organika – Azot”. To część projektu „Poprawa stanu środowiska wielkoobszarowego terenu zdegradowanego po Zakładach Chemicznych Organika Azot w Jaworznie”, realizowanego przy wsparciu Ministerstwa Klimatu i Środowiska oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jednocześnie do Urzędu wpłynęło pismo z Ministerstwa Klimatu i Środowiska dotyczące oczyszczalni ścieków funkcjonującej na tym obszarze. Prezydent udzielił stanowczej i jednoznacznej odpowiedzi, przypominając, że od dwóch lat sygnalizuje zagrożenie i potrzebę działań ze strony administracji rządowej.

Eksperci wyznaczą kierunek badań

Rola Rady Ekspertów będzie kluczowa dla powodzenia całego przedsięwzięcia. Jej zadaniem będzie opracowanie kompleksowych założeń do postępowania przetargowego na wykonanie badań środowiskowych – m.in. określenie, gdzie i jakie próbki należy pobrać, jaką zastosować metodykę badawczą oraz jak przygotować proces badań. Rada będzie także nadzorowała wykonanie badań i stworzenie projektu planu dalszych działań na tym terenie.

Wytyczne opracowane przez ekspertów będą podstawą do ogłoszenia kolejnego przetargu – tym razem na wykonawcę badań terenowych. Taka dwuetapowa struktura działania pozwala zachować najwyższy poziom merytoryczny i organizacyjny projektu.

Projekt o wartości ponad 15 mln zł

Projekt, którego łączna wartość wynosi ponad 15,6 mln zł, to jedna z najważniejszych inicjatyw prośrodowiskowych w historii miasta. Aż 12,7 mln zł pochodzi z bezzwrotnego wsparcia w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) – B3.2.1 Inwestycje w neutralizację ryzyka i rekultywację wielkoobszarowych terenów poprzemysłowych i Morza Bałtyckiego . Dzięki pozyskanym środkom możliwe będzie nie tylko dokładne zdiagnozowanie problemu, ale także zaplanowanie skutecznych i odpowiedzialnych działań rekultywacyjnych.

Zasada „nie czyń szkody” i bezpieczeństwo mieszkańców

Planowane działania realizowane będą zgodnie z zasadą „nie czyń poważnych szkód” (DNSH), która zobowiązuje do szczególnej dbałości o środowisko na każdym etapie inwestycji. Szczególna uwaga zostanie poświęcona bezpieczeństwu mieszkańców – zarówno w czasie prowadzenia badań, jak i późniejszych prac rekultywacyjnych.

To oznacza m.in. przygotowanie odpowiednich zabezpieczeń technicznych, informacyjnych oraz organizacyjnych, które zminimalizują wszelkie ryzyka.

Choć realizacja projektu napotkała na trudności – głównie opóźnienia wynikające z negocjacji dotyczących pokrycia podatku VAT w ramach projektu – miasto doprowadziło do podpisania umowy dotacyjnej i kontynuuje działania, by nadrobić czas. Ogłoszenie przetargu na radę ekspercką to dowód, że projekt wchodzi w fazę intensywnych przygotowań.

Stanowcza odpowiedź na pismo z Ministerstwa Klimatu

W związku z pismem Ministerstwa Klimatu i Środowiska z dnia 14 maja 2025 r., dotyczącym stanu oczyszczalni ścieków działającej na terenach po Zakładach Chemicznych Organika Azot, Prezydent Miasta Jaworzna wystosował stanowczą i jednoznaczną odpowiedź, w której przypomniał, że Gmina od dwóch lat konsekwentnie informowała organy państwowe o realnym zagrożeniu zaprzestania działalności oczyszczalni i prosiła o interwencję.

Prezydent podkreślił również brak wsparcia ze strony administracji rządowej, mimo przekazywania od lat szczegółowych informacji oraz apeli o pilne działania.

– Nasze pisma wysyłane były już w 2023 roku do Departamentu Gospodarki Odpadami MKiŚ, WFOŚiGW oraz do Wojewody Śląskiego. Nigdzie nie uzyskaliśmy ani pomocy, ani nawet wskazania możliwych ścieżek działania – zaznaczył Prezydent Paweł Silbert.

Gmina nie posiada żadnych podstaw prawnych ani środków finansowych, by przejąć infrastrukturę oczyszczalni, która znajduje się na gruncie Skarbu Państwa, w użytkowaniu prywatnej spółki. Co ważne, na tym etapie, ustawa o “Wielkoobszarowych terenach zdegradowanych” nie daje samorządom możliwości przejęcia jakichkolwiek gruntów i nieruchomości.

– Nie możemy pomijać faktu, że mówimy o infrastrukturze, która powstała i funkcjonowała
w ramach działalności państwowych zakładów chemicznych. Z tego względu oczywistym jest, że
w rozwiązanie problemu powinna aktywnie włączyć się administracja rządowa. Samorząd – działając w granicach prawa i dostępnych możliwości finansowych – nie jest w stanie samodzielnie udźwignąć tak złożonego i kosztownego wyzwania – dodaje Prezydent Silbert.

Prezydent przypomniał również, że likwidacja oczyszczalni może nieść ze sobą poważne skutki środowiskowe i zdrowotne, dlatego konieczne są szybkie i konkretne decyzje na szczeblu centralnym i wojewódzkim.

– Zwracam się ponownie z apelem o pilne podjęcie działań, które pozwolą zapobiec pogłębianiu się problemu. Brak reakcji ze strony instytucji państwowych na wcześniejsze sygnały ze strony Gminy i właścicieli instalacji sprawia, że sytuacja staje się coraz bardziej wymagająca. Wierzę, że w końcu administracja rządowa zacznie poczuwać się do swoich obowiązków – podsumował Prezydent Miasta Jaworzna.