Jaworzno robi kolejny krok w stronę poprawy środowiska. Gmina podpisała umowę z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na realizację projektu „Poprawa stanu środowiska wielkoobszarowego terenu zdegradowanego po Zakładach Chemicznych Organika Azot w Jaworznie”. Dzięki pozyskanym środkom możliwe będzie przeprowadzenie szczegółowych badań, które pozwolą na dokładne rozpoznanie skali problemu i opracowanie skutecznych rozwiązań.

Projekt, którego wartość wynosi ponad 15,6 mln zł, z czego 12,7 mln zł pochodzi z bezzwrotnego wsparcia w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO), koncentruje się na analizie zanieczyszczeń oraz ocenie możliwości rekultywacji terenów poprzemysłowych. To kluczowy krok, który umożliwi podjęcie dalszych decyzji dotyczących przyszłości tego obszaru.

– Pozyskane środki na wykonanie niezbędnych badań na terenie po Zakładach Chemicznych Organika Azot pozwolą na aktualne zbadanie stanu sytuacji środowiskowej na tym terenie. To bardzo poważnasprawa, która wymaga odpowiedzialnego podejścia i rozwagi – mówi Paweł Silbert Prezydent Miasta Jaworzna. – Ponadto razem z miastami, które zmagają się z podobnymi wyzwaniami dotyczącymi neutralizacji „bomb ekologicznych” (Bydgoszczą, Tomaszowem Mazowieckim, Tarnowskimi Górami i Zgierzem), apelujemy do przedstawicieli rządu o zapewnienie finansowania zadań neutralizacji tych miejsc. Projekt ustawy w obecnym kształcie jest ryzykowny dla miast dotkniętych problemem, ponieważ zrzuca na nie pełną odpowiedzialność wykonawczą. Szacowanekoszty neutralizacji odpadów sięgają setek milionów złotych, co oznacza, że bez wsparcia rządu, samorządy nie będą w stanie samodzielnie zrealizować tych działań.

Badania zostaną przeprowadzone zgodnie z najwyższymi standardami ekologicznymi i zasadą „nie czyń poważnych szkód” (DNSH). Ich wyniki pozwolą na określenie dalszych działań inwestycyjnych mających na celu przywrócenie zdegradowanego obszaru do odpowiedniego stanu dla mieszkańców i środowiska.

Podpisanie umowy to kolejny krok w stronę rozwiązania problemu, który od lat stanowił wyzwanie dla samorządów. Teraz czas na szczegółowe analizy, które określą najlepszą ścieżkę dalszych działań.

Dużą trudnością w realizacji projektu może okazać się dotrzymanie zakładanego terminu przeprowadzenia badań, ponieważ proces przygotowawczy napotkał istotne przeszkody natury formalno-finansowej. Kluczowym problemem były przedłużające się rozmowy oraz negocjacje z Ministerstwem Klimatu i Środowiska oraz Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, dotyczące zasad pokrywania podatku VAT od wydatków realizowanych przez samorządy w ramach projektu. Dopiero niedawno udało się wypracować kompromis, który umożliwił podpisanie umowy dotacyjnej. Opóźnienia na tym etapie wpłynęły na harmonogram realizacji przedsięwzięcia, jednak miasto dokłada wszelkich starań, aby zminimalizować skutki tych przesunięć i jak najszybciej rozpocząć planowane działania badawcze.

***

Spotkanie prezydentów miast w sprawie wielkoobszarowych terenów zdegradowanych

Przypominamy, że w styczniu 2022 roku, z inicjatywy Prezydenta Pawła Silberta, doszło do spotkania prezydentów pięciu miast: Bydgoszczy, Jaworzna, Tomaszowa Mazowieckiego, Tarnowskich Gór i Zgierza. W tych miastach znajdują się tzw. “największe bomby ekologiczne w Polsce”, które od lat stanowią poważne zagrożenie dla środowiska i zdrowia mieszkańców. Celem spotkania było powołanie zespołu ds. współpracy w sprawie ustawy o wielkoobszarowych terenach zdegradowanych oraz wypracowanie działań, które umożliwią sfinansowanie przez rząd przedsięwzięć związanych z neutralizacją tych terenów.

Spotkanie koncentrowało się na przygotowanym przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska projekcie specustawy dotyczącej wielkoobszarowych terenów zdegradowanych. Ustawa ta miałaby objąć wybrane tereny poprzemysłowe w czterech miastach, które zostały zidentyfikowane jako kluczowe źródła zagrożeń ekologicznych. W trakcie spotkania omówiono problemy związane z zanieczyszczeniami w poszczególnych miastach oraz dotychczasowe działania podejmowane w celu ich ograniczenia. Dyskutowano także nad możliwymi rozwiązaniami oraz sposobami ich finansowania.

Zakłady Chemiczne “Organika Azot” S.A. w Jaworznie

Przez dziesięciolecia, od 1921 roku, na tym terenie produkowano środki ochrony roślin, w tym DDT i lindan. Odpady z produkcji były lokowane w wyrobiskach po eksploatacji piasku w dolinie potoku Wąwolnica, bez odpowiednich zabezpieczeń.

Obecnie zinwentaryzowano tam blisko 200 tysięcy ton odpadów niebezpiecznych, zawierających związki chemiczne zaliczane do trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO), w tym pestycydy i ich półprodukty, które obecnie są zakazane przez Konwencję Sztokholmską. Odcieki z miejsc składowania zanieczyszczają glebę oraz wody powierzchniowe i podziemne. W wielu przypadkach stężenia szkodliwych substancji w wodach podziemnych przekraczają normy. Problem ten jest tak poważny, że obszar ten został wpisany na listę źródeł zanieczyszczeń szczególnie groźnych dla Morza Bałtyckiego w ramach Programu Działań na rzecz Ochrony Środowiska Morza Bałtyckiego Komisji Helsińskiej.